Willem Frederik Hermans Volledige Werken

Inleiding

Op verzoek van De Arbeiderspers nam Willem Frederik Hermans in de herfst van 1945 de opdracht aan om de roman Daylight on Saturday. A novel about an Aircraft Factory (1943) van de Britse roman- en toneelschrijver J.B. Priestley te vertalen. Het was voor Hermans het eerste boek dat hij vertaalde en de vertaling kwam niet zonder moeilijkheden tot stand. In de loop van 1946 werd Hermans door zijn uitgever herhaaldelijk gewezen op tekortkomingen in de vertaling, waarna het onduidelijk is in hoeverre de vertaling van Hermans door derden nog werd herzien. Hermans ontving in november 1947 de drukproeven voor de vertaling, met op de titelpagina de formulering ‘Vertaald door W.F. Hermans’. Maar in de uiteindelijke uitgave, die in mei 1947 verscheen, is de naam van Hermans vervangen door die van L.A. de Witt. Hermans verschafte in latere jaren nooit duidelijkheid over de exacte gebeurtenissen rondom de uiteindelijke totstandkoming van de vertaling. De eerste en enige druk van de roman vormt het uitgangspunt voor de tekst in de editie.

De tekstgeschiedenis van Zonlicht op Zaterdag biedt een overzicht van alle in het onderzoek gebruikte documentaire primaire bronnen, met bibliografische verwijzingen naar gedrukt materiaal en beschrijvingen van niet-openbaar toegankelijk archiefmateriaal; dit onderdeel bevat bovendien uniek beeldmateriaal uit het archief-Hermans.

De tekstbezorging van Zonlicht op Zaterdag bestaat uit drie lijsten. Bij de editeursingrepen wordt een overzicht gegeven van alle correcties die in de geëditeerde tekst zijn aangebracht. De twee andere lijsten geven overzichten van witregels die in de editie van Zonlicht op Zaterdag samenvallen met het einde van een pagina en koppeltekens die voorkomen aan het einde van een regel.

De tekstgeschiedenis van Zonlicht op Zaterdag

De hieronder gepresenteerde lijst biedt een beknopt overzicht van alle overgeleverde primaire documentaire bronnen van Zonlicht op Zaterdag die van belang zijn voor de tekstgeschiedenis van het scenario. Deze zogenaamde ‘overlevering’ bestaat per bron uit drie onderdelen: een gecodeerde aanduiding van de bron (het sigle), een korte beschrijving van de bron met een datering en, indien van toepassing, een verwijzing naar de relevante nummers in de primaire Hermans-bibliografieën Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans van Janssen en Van Stek (verder: JS) of Schrijven is verbluffen van Delvigne en Janssen (verder: DJ).[1] Alle niet openbaar toegankelijke bronnen krijgen een beknopte documentaire beschrijving die direct vanuit de overlevering aanklikbaar is. De bronbeschrijvingen kunnen ook in chronologische volgorde worden geraadpleegd. Deze beschrijvingen geven via een aantal illustratieve voorbeelden aan hoe Hermans zijn teksten in de loop van een groot aantal jaren herzag en gaan ook in op de rol van derden (uitgevers, redacteuren, typografen, zetters, correctoren en lezers) bij dit voortdurende proces van herzien en verbeteren.[2] Aan de beschrijvingen gaat een korte bibliografische typering vooraf: deze bestaat achtereenvolgens uit het sigle, de beknopte beschrijving van de bron, omvang, datering, een verwijzing naar de plaats van herkomst en een eventuele signatuur. Bij bronnenmateriaal uit het archief-Hermans is een afbeelding toegevoegd.

[1] Zie voor een meer uitgebreide toelichting bij de Overlevering de Inleiding bij de Tekstgeschiedenis van de roman Conserve (Volledige Werken Deel 1).
[2] Uit het archiefonderzoek voor de tekstconstitutie blijkt dat Hermans incidenteel ook wijzigingen aanbracht in teksten die in een bloemlezing werden opgenomen. Ook die krijgen een aparte bronbeschrijving. Primaire bronnen zonder inhoudelijke correcties, die wel zijn opgenomen in Het bibliografische universum, krijgen geen aparte beschrijving.

Overlevering

verwijst naar een afbeelding afkomstig uit het archief-Hermans/collectie Frans A. Janssen

D1	Eerste druk van Zonlicht op Zaterdag	1947
D1m1	Opdrachtexemplaar van Zonlicht op Zaterdag

Bronbeschrijvingen van Zonlicht op Zaterdag

D^1m1
Opdrachtexemplaar van de eerste druk van Zonlicht op Zaterdag
Mei 1947
Literatuurmuseum
WFH (Boeken) Primair/Met Aantekeningen/Zonlicht op Zaterdag

In het archief-Hermans bevindt zich een exemplaar van Zonlicht op Zaterdag, dat Hermans cadeau had gegeven aan zijn ouders. Op het schutblad schreef Hermans ‘Voor Vader en Moeder van Wim’, met de datering 25 mei 1947. Het boek bevat een afgescheurd velletje van een kladblok, met de aan zijn ouders gerichte boodschap: ‘Beste Lui, / Ik ben even een
hemd komen halen, omdat ik Woensdag voor een dag naar Groningen moet. / Dit boek dat ik vertaald heb is voor jullie / Wim’. Het exemplaar bevat geen verdere correcties of aantekeningen.

© Milo van de Pol (Huygens ING) [Terug naar overlevering]

De tekstbezorging van Zonlicht op Zaterdag

De tekstbezorging bestaat uit drie lijsten. Bij de editeursingrepen wordt een overzicht gegeven van alle correcties die in de geëditeerde tekst zijn aangebracht. De twee andere lijsten geven overzichten van witregels die in de editie van Zonlicht op Zaterdag samenvallen met het einde van een pagina en koppeltekens die voorkomen aan het einde van een regel.

Editeursingrepen

In de uitgave van Zonlicht op Zaterdag in de Volledige Werken zijn, op grond van het kritisch onderzoek van de basistekst (eerste en enige druk, 1947 (D¹)), de hieronder volgende correcties in de basistekst aangebracht. Na het paginacijfer en het regelnummer van de boekuitgave wordt eerst de verbeterde lezing vermeld, gevolgd door de oorspronkelijke, foutieve lezing van de basistekst. Indien een of meer voorafgaande versies de juiste lezing hebben, wordt daarna via het sigle verwezen naar de meest recente tekstversie met deze lezing.

Witregels

In Zonlicht op Zaterdag komen geen witregels voor aan het einde van een pagina.

Koppeltekens

In de uitgave van Zonlicht op Zaterdag moet het afbrekingsteken in het hieronder vermelde woord als koppelteken gelezen worden: