Deel 23 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans is het vierde en laatste deel met Ongebundeld werk. De bijdragen die in dit deel zijn bijeengebracht verschenen oorspronkelijk tussen maart 1988 (‘De kleurentheoloog’ in NRC Handelsblad) en oktober 1995 (‘Toespraak bij de voltooiing van Multatuli’s Volledige Werken’ in Over Multatuli).
In deze laatste fase van zijn leven publiceerde Hermans onder meer de roman Au pair (1989), de verhalenbundel De laatste roker (1991) en het Boekenweekgeschenk In de mist van het schimmenrijk (1993). Eind 1994 verscheen met Malle Hugo. Vermaningen en beschouwingen nog een laatste verzameling van beschouwende teksten die Hermans verspreid in kranten en tijdschriften had gepubliceerd. Behalve drie teksten die eerder als zelfstandige publicatie waren verschenen – Vincent literator (1990), Slechte kritieken gaan nooit verloren, goede ook niet, sinds kort (1993) en De aardappel van de dood (1993) – bundelde Hermans in Malle Hugo hoofdzakelijk bijdragen aan NRC Handelsblad en Elsevier uit de jaren 1987-1993, toen hij als vaste medewerker aan het genoemde dagblad en tijdschrift was verbonden. Ten tijde van de verschijning van Malle Hugo was de samenwerking met beide partijen inmiddels beëindigd – met NRC Handelsblad in het najaar van 1992, met Elsevier een jaar later. Hierna leverde Hermans alleen nog incidenteel een bijdrage aan periodieken als Vrij Nederland en HP/De Tijd of aan gelegenheidspublicaties.
Zijn laatste optreden in het openbaar was een toespraak bij de voltooiing van de Volledige werken van Multatuli, op 5 maart 1995. Op 27 april 1995 overleed de schrijver in een ziekenhuis in Utrecht op 73-jarige leeftijd aan de gevolgen van longkanker. In oktober verscheen zijn voordracht postuum in het tijdschrift Over Multatuli. Het was Hermans’ laatste geautoriseerde publicatie.
Naast de ongebundeld gebleven artikelen uit 1988-1995 bevat deel 23 ook ingezonden brieven, beeldend werk in de vorm van foto’s en een collage, en het verhaal ‘Het geheim van de poëzie, een gesprek’, dat in 1993 in het fotografietijdschrift Capi verscheen.
De tekstgeschiedenis van het Ongebundeld werk, 1988-1995 biedt een overzicht van alle in het onderzoek gebruikte documentaire primaire bronnen.
De tekstbezorging van het Ongebundeld werk, 1988-1995 bestaat uit drie lijsten. Bij de editeursingrepen wordt een overzicht gegeven van alle correcties die in de geëditeerde tekst zijn aangebracht. De twee andere lijsten geven overzichten van witregels die in de editie samenvallen met het einde van een pagina en koppeltekens die voorkomen aan het einde van een regel.
De hieronder gepresenteerde lijst biedt een beknopt overzicht van alle overgeleverde primaire documentaire bronnen van het Ongebundeld werk, 1988-1995 die van belang zijn voor de tekstgeschiedenis van dit drieëntwintigste deel van de Volledige Werken. Deze zogenaamde ‘overlevering’ bestaat per bron uit drie onderdelen: een gecodeerde aanduiding van de bron (het sigle), een korte beschrijving van de bron met een datering en, indien van toepassing, een verwijzing naar het relevante nummer in de primaire Hermans-bibliografie Schrijven is verbluffen van Delvigne en Janssen (DJ).[1]
[1] Zie voor een meer uitgebreide toelichting bij de Overlevering de Inleiding bij de Tekstgeschiedenis van de roman Conserve (Volledige Werken Deel 1).
| T1 | ‘De kleurentheoloog’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ 933) | |
| T2 | ‘Overtuigende braafheid’ in Elsevier | (1988) | (DJ 936) | |
| T3 | ‘Een en ander over de artistieke beteugeling van de pitbull-terriër’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ 937) | |
| T4 | ‘De naneven van Voltaire’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ 938) | |
| T5 | ‘Rauschning, ja maar welke Rauschning?’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ 940) | |
| T6 | ‘Turf’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ I-64) | |
| T7 | ‘Toespraak bij de opening van de nieuwe boekhandel’ in ‘Met verschuldigde achting’ | (1988) | (DJ 947) | |
| T8 | ‘Gietijzeren sneeuwklokjes’ in NRC Handelsblad | (1988) | (DJ 944) | |
| T9 | ‘Zo doorgaan, Panorama!’ in Panorama | (1988) | (DJ 945) | |
| T10 | ‘Weg met de revolutie!’ in Elsevier | (1988) | (DJ 946) | |
| T11 | ‘Wasdrang en werkkracht’ in Elsevier | (1989) | (DJ 948) | |
| T12 | ‘Spinrag en maanlicht’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 949) | |
| T13 | ‘Ik ben een wilde, ik ben een wolf’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 950) | |
| T14 | ‘De liefde voor Céline’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 951) | |
| T15 | ‘De spellingverpesters’ in Elsevier | (1989) | (DJ 952) | |
| T16 | ‘Uit naam van de gelijkheid’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 953) | |
| T17 | ‘Vondervotteimittiss’ in Elsevier | (1989) | (DJ 954) | |
| T18 | ‘Het eigen leven is geheim’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 955) | |
| T19 | ‘De verjaardag van een gaatje’ in Elsevier | (1989) | (DJ 960) | |
| T20 | ‘Ik haat het volk om zijn vieze handen’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 961) | |
| T21 | ‘Hoe rechtvaardig is het nageslacht’ in Elsevier | (1989) | (DJ 962) | |
| T22 | ‘De Franse driekleur in Ocumicho’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ 964) | |
| T23 | ‘Heldrings dialectiek’ in NRC Handelsblad | (1989) | (DJ I-66) | |
| T24 | ‘In de marge van de wereldroem’ in Over Multatuli | (1989) | (DJ 967) | |
| T25 | ‘[Foto van Emiel van Moerkerken]’ in E. van Moerkerken, Foto’s | (1989) | (DJ 968) | |
| T26 | ‘O. Dapper, groot geleerde’ in NRC Handelsblad | (1990) | (DJ 970) | |
| T27 | ‘Een strijkbout met spijkers’ in Elsevier | (1990) | (DJ 971) | |
| T28 | ‘Louise Brooks’ in Elsevier | (1990) | (DJ 972) | |
| T29 | ‘Worstelkampioen Van der Stoel’ in NRC Handelsblad | (1990) | (DJ 973) | |
| T30 | ‘[Ingezonden brief in Girugten]’ in Girugten | (1990) | (DJ I-67) | |
| T31 | ‘Zeven veren pennetjes’ in NRC Handelsblad | (1990) | (DJ 975) | |
| T32 | ‘Verzoend met het kantoor’ in NRC Handelsblad | (1990) | (DJ 977) | |
| T33 | ‘Antwoord’ in NRC Handelsblad | (1990) | (DJ I-67a) | |
| T34 | ‘Hollandsche nieuwe’ in Op het netvlies getekend | (1990) | (DJ 983) | |
| T35 | ‘Het oudste snelheidsmonster’ in Elsevier | (1990) | (DJ 980a) | |
| T36 | ‘De natuur als kunstenares’ in Elsevier | (1990) | (DJ 981) | |
| T37 | ‘Reclame, kunst, en sluikreclame’ in Elsevier | (1991) | (DJ 984) | |
| T38 | ‘De wereld volgens Magnum’ in Elsevier | (1991) | (DJ 985) | |
| T39 | ‘[Foto’s bij “De vele lagen van een meesterwerk”]’ in Vrij Nederland | (1991) | (DJ 987) | |
| T40 | ‘De bloeitijd van het optimisme’ in Elsevier | (1991) | (DJ 988) | |
| T41 | ‘Goede zaken met kwalijke afloop’ in Elsevier | (1991) | (DJ 989) | |
| T42 | ‘Vader tijd in de mode’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 990) | |
| T43 | ‘De sombere zartog’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 992) | |
| T44 | ‘De stippenschilder’ in Elsevier | (1991) | (DJ 993) | |
| T45 | ‘Het leven van Octave Mirbeau’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 994) | |
| T46 | ‘Op het verkeerde been’ in Elsevier | (1991) | (DJ 996) | |
| T47 | ‘De lompste tweevoeters in het universum’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 998) | |
| T48 | ‘a. .aRb = Def aRb’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 999) | |
| T49 | ‘De mystagoog van het onderaardse’ in NRC Handelsblad | (1991) | (DJ 1000) | |
| T50 | ‘Nederlands als tussentaaltje’ in Elsevier | (1992) | (DJ 1001) | |
| T51 | ‘De maan is het geweten van de aarde’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1002) | |
| T52 | ‘Beledigd door ambtenaren, vernederd door de overheid’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1004) | |
| T53 | ‘Een genie is niet nauwkeurig’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1005) | |
| T54 | ‘Edgar Allan Poe’s treurige leven’ in Elsevier | (1992) | (DJ 1007) | |
| T55 | ‘Het vogeltje was soms een revolver’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1008) | |
| T56 | ‘Waarom ik in Brussel woon’ in Intermagazine | (1992) | (DJ 1009) | |
| T57 | ‘Jaarboek en Wittgenstein’ in Het Oog in ’t Zeil | (1992) | (DJ I-68) | |
| T58 | ‘Eet mij! roept het gietijzer’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1010) | |
| T59 | ‘Dreyfus, voor en na de affaire’ in Elsevier | (1992) | (DJ 1011) | |
| T60 | ‘Naar de Kongo met de tram’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1013) | |
| T61 | ‘W.F. Hermans en Groningen’ in Het Oog in ’t Zeil | (1992) | (DJ I-69) | |
| T62 | ‘Gevangen in de fuik’ in NRC Handelsblad | (1992) | (DJ 1014) | |
| T63 | ‘Wilt gij werkelijk genieten’ in Elsevier | (1992) | (DJ 1015) | |
| T64 | ‘De bruine enveloppe’ in De bruine enveloppe | (1992) | (DJ 1016) | |
| T65 | ‘De lezende schrijver’ in Lezen & schrijver | (1992) | (DJ 1017) | |
| T66 | ‘Een bloemlezing van antipathieën’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1018) | |
| T67 | ‘“Heeft u nog altijd gelijk?” vroeg hij’ in Avenue | (1993) | (DJ 1020) | |
| T68 | ‘Kunst in kunsthars’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1021) | |
| T69 | ‘Schatkamer van de fotografie’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1022) | |
| T70 | ‘Nuttige dingen’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1023) | |
| T71 | ‘Schilderen met een fototoestel’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1024) | |
| T72 | ‘Vinden, scheuren, knippen en plakken’ in Elsevier | (1993) | (DJ 1025) | |
| T73 | ‘Het geheim van de poëzie, een gesprek’ in Capi | (1993) | (DJ 1026) | |
| T74 | ‘Lofzang op het papier’ in Papier per se | (1993) | (DJ 1026a) | |
| T75 | ‘[Collage in Speeltuin van de titaantjes]’ in Piet Calis, Speeltuin van de titaantjes | (1993) | (DJ 1026b) | |
| T76 | ‘Hermans over Ter Braak’ in Vrij Nederland | (1994) | (DJ I-72) | |
| T77 | ‘Schurk in het schimmenrijk’ in HP/De Tijd | (1995) | (DJ 1029) | |
| T78 | ‘Ik heb Brussel lief’ in Brusselse vergezichten | (1995) | (DJ 1031) | |
| T79 | ‘Brussel: een collage’ in Brussel, je zit in mijn binnenzak | (1995) | (DJ 1032) | |
| T80 | ‘Toespraak bij de voltooiing van Multatuli’s Volledige Werken’ in Over Multatuli | (1995) | (DJ 1030) |
De tekstbezorging bestaat uit drie lijsten. Bij de editeursingrepen wordt een overzicht gegeven van alle correcties die in de geëditeerde tekst zijn aangebracht. De twee andere lijsten geven overzichten van witregels die in de editie samenvallen met het einde van een pagina en koppeltekens die voorkomen aan het einde van een regel.
In de uitgave van het ongebundeld werk in de Volledige Werken zijn, op grond van het kritisch onderzoek van de basisteksten en overige primaire en secundaire documentaire bronnen die relevant zijn voor de tekstgeschiedenis, de hieronder volgende correcties in de basistekst aangebracht. Na het paginacijfer en het regelnummer van de boekuitgave wordt eerst de verbeterde lezing vermeld, gevolgd door de oorspronkelijke, foutieve lezing van de basistekst.
| p. 11, r. 19 | Und Pfäfferei yahnen.’ | Und Pfäfferei Yahnen.’ | |
| p. 18, r. 30 | ‘Ist erst eine dunkle | Ist erst eine dunkle | |
| p. 18, r. 35 | wird er gebrochen sein.’ | wird er gebrochen sein. | |
| p. 21, r. 18 | reist van Siberië | reist via Siberië | |
| p. 24, r. 35-36 | 1000 km ten zuiden | 1000 ten zuiden | |
| p. 27, r. 8 | “Alle inspanning, alle | ‘Alle inspanning, alle | |
| p. 27, r. 11 | haar in Siberië!”’ | haar in Siberië!’ | |
| p. 27, r. 14 | waarschijnlijk aan tuberculose | waarschijnlijk tuberculose | |
| p. 27, r. 22 | zonder enige twijfel | zondere enige twijfel | |
| p. 33, r. 22 | Candide, ou l’Optimisme (1759) | Candide, ou l’Optimisme (1749) | |
| p. 34, r. 2 | Voltaire of de anti-dichter | Voltaire of de anti-dichter | |
| p. 38, r. 16-17 | hemden, met goud | hemden met goud | |
| p. 39, r. 19 | Proust (1871-1922)? | Proust (1877-1922)? | |
| p. 43, r. 4 | van deze competentie | van deze compententie | |
| p. 43, r. 18 | Dit in het boek | ‘Dit in het boek | |
| p. 44, r. 13 | (NRC Handelsblad, 23 augustus | (NRC Handelsblad 23 augustus | |
| p. 46, r. 14 | van Hermann Rauschning’? | van Hermann Rauschning?’ | |
| p. 49, r. 32 | zo’n Reclam-boekje | zo’n Reklam-boekje | |
| p. 54, r. 34 | de Catalaan Gaudí | de Catalaan Gaudi | |
| p. 54, r. 35 | worden dat Gaudí’s | worden dat Gaudi’s | |
| p. 65, r. 32 | Paradoxale Persoonlijkheden | Paradoxale Persoonlijkheden | |
| p. 85, r. 18-19 | heette Maria Beadnell | heette Maria Bradwell | |
| p. 88, r. 10 | ‘“Luister naar mij,” | “Luister naar mij,” | |
| p. 88, r. 13 | rust noch stilte.”’ | rust noch stilte.” | |
| p. 89, r. 30 | Zie ‘The Bells’: | [witregel]Zie ‘The Bells’: | |
| p. 90, r. 3 | sort of Runic rhyme | sort of Punic rhyme | |
| p. 101, r. 10 | van mij geleerd | van mijn geleerd | |
| p. 103, r. 23-24 | het satirische tijdschrift | het satirische tijdschrijft | |
| p. 108, r. 16 | of Het mormel op sterk | of het mormel op sterk | |
| p. 108, r. 30 | van een leien dak’ | van een leien dakje’ | |
| p. 109, r. 11 | ‘pas se divertir’ (= pas | ‘pas se divertir (= pas | |
| p. 109, r. 22 | (= Sangha-Oubangui) | (= Shanga-Oubangui) | |
| p. 109, r. 23 | Jensen). Blz. 36 | Jensen) Blz. 36 | |
| p. 109, r. 27 | iemand. Blz. 41 | iemand, Blz. 41 | p. 109, r. 28 | ‘de houyms houyms’ | ‘de houyms, houyms’ |
| p. 109, r. 29 | (= Sylvia Monfort) | (= Sylvia Montfort) | |
| p. 109, r. 33 | veritatem nisi per charitatem | veritatem nisi charitatem | |
| p. 110, r. 4 | petit peu maboul | petit peu naboul | |
| p. 121, r. 6 | als bezittelijk voornaamwoord | als betrekkelijk voornaamwoord | |
| p. 121, r. 9 | Het bezittelijk voornaamwoord | Het betrekkelijk voornaamwoord | |
| p. 121, r. 26 | de enige niet, die | de enige niet die | |
| p. 126, r. 6 | strijd met het trema | strijd met de trema | |
| p. 131, r. 26 | Gaarne vereenzelvigden de | Gaarne vereenzelfigden de | |
| p. 132, r. 29 | in even sterke mate | in een sterke mate | |
| p. 134, r. 9 | Opbrengst: 187 000 francs | Opbrengst: 167.000 francs | |
| p. 137, r. 6 | nadat Napoleon met | nadat Napoleon, met | |
| p. 138, r. 27 | In tegenstelling tot | In tegenstellig tot | |
| p. 140, r. 31 | par Claude Richard | par Claude Rochard | |
| p. 147, r. 34 | neuzen, dat ding | neuzen, bevond zich dat ding | |
| p. 148, r. 30 | zo omstreeks 1840 | zo-omstreeks 1840 | |
| p. 153, r. 9 | L’Étranger was een | L’Etranger was een | |
| p. 163, r. 11 | later met natriumthiosulfaat | later met natriumthiosylfaat | |
| p. 164, r. 17 | ‘limelight’ in het Engels | ‘limelight in het Engels | |
| p. 169, r. 2-3 | jodium- en kwikdampen | jodium en kwikdampen | |
| p. 169, r. 23 | hinderpaal meer is voor | hinderpaal meer voor | |
| p. 174, r. 3-4 | Edmond (1822-1896) de Goncourt | Edmond (1822-1895) de Goncourt | |
| p. 175, r. 25 | pantomimes van Deburau | pantomimes van Dubureau | |
| p. 178, r. 1 | van Balzac’ (de | van Balzac (de | |
| p. 178, r. 7 | Frankrijk sinds 1789 | Frankrijk sinds 1798 | |
| p. 184, r. 12-13 | Justin Steinfeld | Juston Steinfeld | |
| p. 185, r. 18 | ontdekt, of herontdekt | ontdekt, of herondekt | |
| p. 186, r. 28 | das Cerimbien Gewimmel | das Cerimbiem Gewimmel | |
| p. 188, r. 3 | Herrn von Golubice-Golubicki | Herrn von Golobice-Golubicki | |
| p. 200, r. 28 | Nederland’s grootste | Nederlands’s grootste | |
| p. 208, r. 29 | ’s werelds bestel | ’s wereld bestel | |
| p. 217, r. 1-2 | meer geprezen dan gelezen | meer gelezen dan geprezen | |
| p. 221, r. 4-5 | Christian Schad maakte | Christian Schadd maakte | |
| p. 225, r. 1 | die barkeeper in slaap | die barkeerper in slaap | |
| p. 228, r. 30 | ze niet gezien. | ze niet gezin. | |
| p. 229, r. 25 | de mooiste actrices | de mooie actrices | |
| p. 232, r. 22 | deze stukken zo ontzettend | deze stukken ontzettend | |
| p. 236, r. 28 | ja hoor, op bladzijde 9 | ja hoor, op bladzijde 6 | |
| p. 248, r. 13 | Joseph Plateau (1801-1883) | Jeseph Plateau (1801-1883) | |
| p. 262, r. 23-24 | La bête humaine | Le bête humaine | |
| p. 265, r. 11 | des Ponts et Chaussées | des Ponts en Chausées | |
| p. 273, r. 3 | René Descartes (1596-1650) | René Descartes (1590-1650) | |
| p. 273, r. 29-30 | voortdurend vraatzuchtiger wordende | voortdurend vraatzuchtige wordende | |
| p. 275, r. 3 | omdat ze het oneerlijk | omdat het oneerlijk | |
| p. 275, r. 14 | toen ze sluikreclame | toen de sluikreclame | |
| p. 275, r. 29 | E. Rimmel, Parfumer | Ets Rimmel, Parfumer | |
| p. 277, r. 17 | te propageren met | te progageren met | |
| p. 279, r. 10 | in 1932 besefte Dubonnet | in 1932 besefde Dubonnet | |
| p. 289, r. 27-28 | metallurgie te ontlenen.’ | metallurgie te ontlenen. | |
| p. 289, r. 29 | ‘Je voelde dat ook | Je voelde dat ook | |
| p. 290, r. 4 | en andere mensen.’ | en andere mensen. | |
| p. 290, r. 7 | zaken te verdedigen.’ | zaken te verdedigen. | |
| p. 290, r. 17 | kinderen zich amuseren.’ | kinderen zich amuseren. | |
| p. 290, r. 18 | Mogelijk is het onbescheiden | ‘Mogelijk is het onbescheiden | |
| p. 291, r. 24 | Ardan is door een | Ardan is dor een | |
| p. 291, r. 33 | romantisch, immer geestdriftig | romantisch, immers geestdriftig | |
| p. 299, r. 29 | ‘En dan was er | En dan was er | |
| p. 299, r. 29-30 | De Motu animalium | De Motu anamalium | |
| p. 306, r. 28 | denk eens aan al | denk een aan al | |
| p. 308, r. 3 | Ho Tsji Minh, | Ho Tsj Minh, | |
| p. 316, r. 23 | de volgende dag drie | de volgende dat drie | |
| p. 319, r. 22 | [weggelaten] | [Tussenkopje ‘Hemelglobe’ voor ‘Een eendagsvlieg die’] | |
| p. 319, r. 24 | niets is verbeurd, of | niets is gebeurd, of | |
| p. 319, r. 34 | Robert Pansu, die elke | Robert Panau, die elke | |
| p. 320, r. 2 | verricht Pansu aan | verricht Panau aan | |
| p. 320, r. 9-10 | les Collections de Malmaison | les Collection de Malmaison | |
| p. 321, r. 10 | Verne (1828-1905) is de schrijver | Verne (1828-1905) de schrijver | |
| p. 321, r. 14 | gelezen. Verne zou | gelezen, Verne zou | |
| p. 321, r. 33 | verhalenbundel Hier et Demain | verhalenbundel bundel Hier et Demain | |
| p. 329, r. 1-2 | wereld meegebrachte kennis | wereld meegebracht kennis | |
| p. 331, r. 8-9 | aan Hedom en Hiva | aan Hidom en Hiva | |
| p. 335, r. 1-2 | leerboek, de Grammaire | leerboek de Grammaire | |
| p. 335, r. 21 | afkomst, neoclassicist, die | afkomst, neoclassisist, die | |
| p. 336, r. 21-22 | drie subtractieve grondkleuren | drie substractieve grondkleuren | |
| p. 338, r. 13 | wordt genoemd en waarop | wordt geoemd en waarop | |
| p. 346, r. 22 | Nidreland genoemd). | Nidreland genaamd). | |
| p. 351, r. 13 | Oude Chaplinfilms vind | Oude Chaplinflims vind | |
| p. 352, r. 4 | ‘Follbraquet: Heeft u | Follbraquet: Heeft u | |
| p. 352, r. 34 | uit haar handtas.)’ | uit haar handtas.) | |
| p. 357, r. 24 | ‘Toudoux: Pardon!… | Toudoux: Pardon!… | |
| p. 357, r. 30 | hik heb, verdorie!’ | hik heb, verdorie! | |
| p. 381, r. 1 | krijgen, deinsde hij | krijgen, diensde hij | |
| p. 384, r. 6 | Excellentie P. Daniele | Excellentie p. Daniele | |
| p. 386, r. 25 | tè moeilijk’? En | tè moeilijk?’ En | |
| p. 390, r. 6 | ‘“Zo simpel ligt dat” | ‘Zo simpel ligt dat’ | |
| p. 398, r. 29 | voor God existeert’? | voor God existeert?’ | |
| p. 399, r. 14 | door Sybren Polet | door Syben Polet | |
| p. 400, r. 22 | Op 16 december | Op 15 december | |
| p. 401, r. 10-11 | hun reusachtige systematische | hun reusachtig systematische | |
| p. 404, r. 1 | so what?, to cope with | so what? to cope with | |
| p. 404, r. 35 | te genieten, zullen elke | te genieten, zulke elke | |
| p. 411, r. 3-4 | hemel- (61, 31) over het | hemel- (61, 31) over het | |
| p. 411, r. 6-7 | het hof (61, 33/34). Maar | het hof (61, 3/34). Maar | |
| p. 411, r. 12-13 | Slauerhoffs geconsacreerde slordigheid | Slauerhoffs geconsecreerde slordigheid | |
| p. 417, r. 3 | mevrouw Ineke Bulte | mevrouw Ineke Bulthe | |
| p. 417, r. 13 | neemt mevrouw Bulte | neemt mevrouw Bulthe | |
| p. 418, r. 21 | van deze levensbeschrijving | van deze levenbeschrijving | |
| p. 418, r. 22 | ‘dus’ is Dupin | ‘dus’ is de Dupin | |
| p. 420, r. 3 | zoontjes Henry en Edgar | zoontjes Henri en Edgar | |
| p. 420, r. 7 | van Henry en Edgar | van Henri en Edgar | |
| p. 426, r. 15 | van Arizona (vs). | van Arizona (V.S.) | |
| p. 426, r. 18 | fotografie belang stellende lezer | fotografie belangstellende lezer | |
| p. 427, r. 29 | vier foto’tjes tegelijk | vier foto’ tjes tegelijk | |
| p. 434, r. 14 | niemand, tonen zij | niemand, toren zij | |
| p. 434, r. 23-24 | als draagvlakken voor | als draagvlekken voor | |
| p. 435, r. 20 | Groningen, 1967-1968, Groningen | Groningen, 1967-1968, Groningen | |
| p. 442, r. 22 | bekrompen schimpscheuten, dat | bekrompen schipscheuten, dat | |
| p. 442, r. 29 | Couchy en Gaudí hadden | Couchy en Gaudi hadden | |
| p. 445, r. 32-33 | moderne karaktertrek van | moderne kraktertrek van | |
| p. 448, r. 16 | Dreyfus (1859-1935) | Dreyfus (1889-1935) | |
| p. 453, r. 4 | Op bepaalde zondagmiddagen | Op bepaald zondagmiddagen | |
| p. 469, r. 36 | met Frédéric Chopin | met Frédérique Chopin | |
| p. 471, r. 21 | door Le Club de | door de Club de | |
| p. 472, r. 10 | door Flammarion te | door Flammerion te | |
| p. 472, r. 16 | Alphonse Jacobs’. | Alphonse Jacob’. | |
| p. 475, r. 7-8 | gewisseld, volgt dan | gewisseld, volg dan | |
| p. 479, r. 24 | de bedelstaf te | de bedelstraf te | |
| p. 482, r. 21 | fotografeerde, las | fotografeerde (p. 36), las | |
| p. 488, r. 12-13 | soort: vragen die | soort: Vragen die | |
| p. 492, r. 21 | altijd gelijk (1951), aan | altijd gelijk (1951) aan | |
| p. 492, r. 25 | Ik heb altijd gelijk bevat | Ik heb altijd Gelijk bevat | |
| p. 493, r. 16 | een dag speling”.’ | een dag speling’. | |
| p. 498, r. 16-17 | contactdozen, stekkers, schakelaars | contactdozen, stekers, schakelaars | |
| p. 502, r. 28-29 | de daguerreotypie (1839) | de daguerrotypie (1839) | |
| p. 503, r. 15 | hem kalotypieën als | hem kalotypiën als | |
| p. 503, r. 16 | gebruiken. Kalotypieën werden | gebruiken. Kalotypiën werden | |
| p. 510, r. 1-2 | te koesteren.’ | te koesteren?’ | |
| p. 517, r. 8 | Guggenheim Museum in | Guggenheim Museun in | |
| p. 517, r. 23 | tijdschriften, aanplakbiljetten | tijdschriften), aanplakbiljetten | |
| p. 520, r. 30 | van rasterclichés worden | van rasterlichés worden | |
| p. 527, r. 8 | Pssst: alweer | Pssst.: alweer | |
| p. 531, r. 21 | afgebeulde slaven… | afgebeulde slagen… | |
| p. 534, r. 32 | Pers Nasiri Chosrau in | Pers Naisri Chosram in |
Op de volgende pagina’s in de uitgave van het Ongebundeld werk, 1988-1995 valt het staartwit van de pagina samen met een witregel:
p. 38
p. 58
p. 70
p. 84
p. 131
p. 134
p. 140
p. 143
p. 163
p. 166
p. 173
p. 176
p. 208
p. 211
p. 236
p. 243
p. 272
p. 276
p. 294
p. 418
p. 423
p. 439
p. 440
p. 453
p. 460
p. 507
p. 517
p. 523
p. 530
p. 542
p. 543
p. 559
In de uitgave vanhet Ongebundeld werk, 1988-1995 moet het afbrekingsteken in het hieronder vermelde woord als koppelteken gelezen worden:
| p. 24, r. 29-30 | Isjim-Leningrad |
| p. 29, r. 3-4 | mede-streepje-menselijkheid |
| p. 30, r. 10-11 | pitbull-terriër |
| p. 39, r. 21-22 | 1932-1935 |
| p. 42, r. 1-2 | anti-Hitler-denken |
| p. 44, r. 26-27 | ’40-’45 |
| p. 58, r. 16-17 | metro-ingangen |
| p. 58, r. 26-27 | metro-maatschappijen |
| p. 63, r. 12-13 | Zuid-Limburg |
| p. 96, r. 18-19 | sous-bois |
| p. 109, r. 21-22 | Shanga-Outangui |
| p. 141, r. 19-20 | Poe-uitgave |
| p. 182, r. 14-15 | 23-3-1886 |
| p. 187, r. 14-15 | nationaal-socialistische |
| p. 198, r. 32-33 | on-Europese |
| p. 235, r. 21-22 | West-Duitsland |
| p. 236, r. 1-2 | Moeder-overste |
| p. 244, r. 15-16 | zend- en |
| p. 269, r. 27-28 | zeventiende-eeuws |
| p. 281, r. 23-24 | Cartier-Bresson |
| p. 285, r. 13-14 | lezer-plaatjeskijker |
| p. 308, r. 31-32 | anti-communist |
| p. 309, r. 18-19 | ex-minister |
| p. 320, r. 19-20 | Mouilleron-en-Pareds |
| p. 321, r. 27-28 | West-Europa |
| p. 333, r. 30-31 | Gogh-museum |
| p. 341, r. 28-29 | marxisme-leninisme |
| p. 374, r. 31-32 | 18-3-15 |
| p. 428, r. 28-29 | negentiende-eeuws |
| p. 432, r. 9-10 | Brussel-Zuid |
| p. 433, r. 30-31 | eind-negentiende-eeuwse |
| p. 448, r. 17-18 | Dreyfus-affaire |
| p. 450, r. 5-6 | pro-Duitse |
| p. 472, r. 8-9 | Flaubert-George |
| p. 497, r. 21-22 | donkere-kamerverlichting |
| p. 499, r. 9-10 | bakeliet-variëteit |
| p. 561, r. 20-21 | Oost-Timor |
Deel via Facebook
Deel via Twitter